Dấu hiệu nhận biết lúa bị sốc nhiệt và cách xử lý kịp thời

Trong những năm gần đây, hiện tượng thời tiết cực đoan như nắng nóng kéo dài, nhiệt độ thay đổi thất thường giữa ngày và đêm khiến nhiều vùng lúa rơi vào tình trạng "sốc nhiệt". Nhận biết sớm và xử lý kịp thời sẽ giúp bà con nông dân giảm thiểu thiệt hại, bảo vệ thành quả lao động sau nhiều tháng vất vả chăm sóc.

Tình trạng sốc nhiệt ở lúa là gì?

Sốc nhiệt ở cây lúa là hiện tượng cây bị rối loạn sinh lý do sự thay đổi đột ngột về nhiệt độ môi trường. Thường xảy ra khi ban ngày nắng gắt (nhiệt độ vượt 36 - 38 độ C), ban đêm lại hạ nhiệt nhanh, hoặc sau những đợt mưa lớn ngay sau nắng nóng kéo dài. Cây lúa không kịp thích nghi sẽ có biểu hiện suy yếu, giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng, ảnh hưởng đến quá trình phát triển và hình thành hạt.

Dấu hiệu nhận biết lúa bị sốc nhiệt

Một trong những dấu hiệu đầu tiên là cây lúa có biểu hiện héo rũ vào buổi trưa dù đất vẫn còn ẩm. Lá lúa chuyển màu tái xanh hoặc vàng nhạt, đỉnh lá bị cháy xém, có khi xoắn lại. Những bụi lúa đang phát triển xanh tốt bỗng dưng ngừng sinh trưởng, không đẻ nhánh thêm, thậm chí chậm trổ hoặc trổ không đều.

Nếu sốc nhiệt xảy ra vào giai đoạn trổ hoặc làm đòng, dễ dẫn tới hiện tượng lép hạt, bông lúa không đồng đều. Khi bóc hạt lúa thấy tỷ lệ hạt chắc thấp, nhiều hạt lép lửng, rỗng ruột. Trường hợp nặng hơn, cây bị thối gốc, vàng rễ, chết thành từng mảng ruộng. 

Ngoài ra, khi cây bị sốc nhiệt, dễ bị sâu bệnh tấn công do sức đề kháng yếu đi. Một số loại bệnh thường gặp như đạo ôn, khô vằn, vàng lá,... cũng bùng phát mạnh trong điều kiện này.

Cách xử lý khi lúa bị sốc nhiệt

Khi phát hiện lúa có dấu hiệu sốc nhiệt, điều quan trọng là phải giúp cây lúa phục hồi nhanh chóng và hạn chế thêm tổn thương. Trước hết, cần kiểm tra độ ẩm đất và duy trì mực nước ruộng hợp lý. Trong giai đoạn nắng nóng, tuyệt đối không để ruộng khô hạn, nên giữ mức nước khoảng 3 - 5 cm để làm dịu nhiệt độ bề mặt đất và rễ.

Hạn chế bón phân đạm hoặc phân hỗn hợp có hàm lượng đạm cao trong giai đoạn này, vì sẽ khiến cây hấp thu khó hơn, dễ bị "cháy" rễ. Thay vào đó, nên sử dụng các loại phân bón lá giàu kali, canxi, silic hoặc phân bón có bổ sung chất điều hòa sinh trưởng để giúp cây tăng sức đề kháng.

Có thể phun các chế phẩm sinh học hoặc phân vi lượng vào sáng sớm hoặc chiều mát để giảm sốc và giúp cây hấp thu dinh dưỡng tốt hơn. Tránh phun vào buổi trưa khi nhiệt độ cao sẽ làm phân bốc hơi, gây lãng phí và có thể làm cháy lá.

Nếu có điều kiện, nên áp dụng biện pháp che nắng tạm thời bằng lưới hoặc tăng độ ẩm không khí bằng cách tưới phun mưa vào chiều tối. Việc này giúp cây dễ hô hấp và giảm bớt áp lực nhiệt độ.

Bà con cũng cần lưu ý theo dõi sát tình hình thời tiết, đặc biệt là các đợt nắng nóng cực đoan để điều chỉnh thời vụ và kỹ thuật canh tác phù hợp, tránh cho lúa trổ bông đúng vào thời điểm nhiệt độ cao dễ gây sốc.

Phòng sốc nhiệt cho lúa từ đầu vụ

Phòng bệnh hơn chữa bệnh, việc chuẩn bị kỹ từ đầu vụ sẽ giúp hạn chế đáng kể tình trạng sốc nhiệt. Trước hết, nên chọn giống lúa ngắn ngày, có khả năng chịu nhiệt tốt, phù hợp với vùng đất và thời vụ địa phương. 

Chú trọng cải tạo đất và làm đất kỹ để tăng khả năng giữ ẩm, thoát nước tốt. Bón lót phân hữu cơ hoai mục và cân đối N-P-K ngay từ đầu sẽ giúp cây khỏe mạnh, rễ phát triển mạnh, từ đó tăng khả năng chống chịu với điều kiện bất lợi.

Cuối cùng, bà con nên thường xuyên thăm đồng, theo dõi diễn biến thời tiết, cập nhật khuyến cáo của ngành nông nghiệp để có biện pháp ứng phó kịp thời. Lúa là cây trồng mẫn cảm với nhiệt độ, nhưng nếu được chăm sóc đúng cách, cây vẫn có thể vượt qua giai đoạn khó khăn và cho năng suất tốt.

Sốc nhiệt là tình trạng ngày càng phổ biến và nguy hiểm với cây lúa, nhất là trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn ra mạnh mẽ. Việc nhận biết sớm dấu hiệu và có hướng xử lý đúng cách, kịp thời sẽ giúp bà con bảo vệ tốt đồng ruộng, tránh thiệt hại nặng nề. Hy vọng bài viết trên của Machitech đã cung cấp thông tin đầy đủ, dễ hiểu và hữu ích cho bà con trong quá trình canh tác lúa. Machitech kính chúc bà con có một vụ mùa bội thu.